نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
رسیدن به خودباوری و باور به امدادهای غیبی، در هر زمینه نیاز به پیشگامانی شجاع، متعهد، و عالم به آن موضوع دارد.
عباس پورمند ؛ بر مبنای مفهوم غایت‌گرایانه بودن دین مبین اسلام و به تبع آن مدیریت اسلامی و اهداف متعالی آن است که با توجه به ذات‌شناسی (نه معرفت شناسی) اسلامی میتوان عنوان کرد که وقتی که بشر اولیه به این فکر رسید احساس کرد که در تصمیم‌گیری‌های مترتب به امور زندگی کمی فراتر از خود موجود می‌رود، هسته بنیادی مدیریت اسلامی شروع شده است، حتی اگر اسم اسلامی هم نداشته باشد.
یعنی وقتی که بشر اولیه به این ادراک عقلی رسید که بتواند زمان را به گذشته، حال و آینده تقسیم‌بندی کند و به درجه‌ای از فهم و خود گاهی نائل آمد، مدیریت اسلامی عملا شروع شده است.
در باب مدیریت اسلامی و تعاریف و مسائل پیرامون آن، نظریات و دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است. با توجه به این که دامنه این برداشت‌ها و تعریف‌ها (که بیشتر بر محور ارزش‌ها و مبانی اخلاقی مکتب اسلام و سیره پیشوایان دین قرار داشته‌اند) گسترده و از نظر نوع نگاه نیز (در عین نزدیک به هم بودن) متنوع است به تعدادی از تعریف‌های ارایه شده در مورد مدیریت اشاره می‌شود:
افجه‌ای مدیریت اسلامی را مقوله‌ای مکتبی میداند و وظیفه مکتب نیز از نظر او ارایه راه‌حل‌هایی است که با مفهوم عدالت‌خواهی سازگار است (۱). حمیدی‌زاده نیز معتقد است که نظام مدیریت در تفکر اسلامی از اصول اعتقاد آن سرچشمه میگیرد و بنابراین، مدیریت بر یک مجموعه انسانی و در یک سازمان در راستای مدیریت جهان خلقت است و با این ویژگی، وی مدیریت را به عنوان یک بینش مطرح میکند و مدیر نیز عضوی از اعضای آفرینش است که باید همراه و هماهنگ با ضوابط و قوانین کلی آن باشد؛ زیرا تشکیلاتی که به وی سپرده شده، هدفش در جهت نظم کلی جهان و برای پیشبرد فعالیت‌های بشری به منظور دستیابی به سطوح آرمانی است. عسگریان مدیریت از دیدگاه اسلام را در مسیر نزدیکی به خداوند میداند. بدین معنی که در کلیه سطوح آن زهد و تقوی پیشه می‌شود، سعی در بخشش و ارشاد فزونی می‌یابد و جلب رضایت اکثریت بیشتر می‌شود (۲). مدیریت اسلامی از دیدگاه نگارنده این مقاله عبارت است از: «علم و هنر به كارگيري صحيح افراد و امكانات در جهت وصول اهداف سازماني است، بنحوي كه با موازين شرع مغايرت نداشته باشد».
در جایی دیگر جناب آقای آیت الله مصباح‌یزدی نیز برای مدیریت اسلامی سه معنی و برداشت قائل است، بررسی شیوه مدیران مسلمان در طول تاریخ امت اسلامی، تحلیل شیوه‌ای مدیریت مسلمان و نشان دادن خصلت‌هایی است که از مسلمان بودن آنان نشأت گرفته است و معنای سوم این که مسائل مدیریت اسلامی را در منابع اسلامی (قرآن و سنت) مورد بررسی قرار دهیم و سیره ائمه معصوم (ع) را نیز به عنوان سنت عملی مورد توجه قرار دهیم (۳).
در مدیریت اسلامی، ارزشیابی، وحدت و هماهنگی، سعه‌ی صدر، مشورت ارتباط مدیر با مردم و… از جایگاه ویژه و مهمی برخوردار است. همچنین، در مدیریت اسلامی، معیار شایستگی مدیر، ایمان، دانش و آگاهی، تعهد، روحیه جهادی، کفایت و… است.
ارکان مدیریت اسلامی شامل مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری است که به منظور هدف نهایی انسان (قرب الهی) به صورت هماهنگ برنامه ریزی و سامان یافته است و جوهره همه فعالیت‌های مدیریت اسلامی، رسیدن به کمال نهایی انسان است. در حقیقت، به دلیل اینکه هدف نهایی قرب الهی است، لاجرم وسایل دستیابی به هدف نیز در چارچوب‌های مبتنی بر ارزش‌های الهی، محدود می‌شود که تدقیق آن‌ها، از چالش‌های پیش روی محققان و پژوهشگران است.
رهبر معظم انقلاب اسلامى (مدظله تعالی) در بیانات گوهربارشان در مدرسۀ فیضیه در سال ۱۳۷۹ مدیریت اسلامی را «خطى که نظام اسلامى ترسیم میکند، خط رسیدن به تمدن متعالی اسلامى است» معرفی نمودند و به تفصیل دربارة آن سخن گفتند؛ کمتر از سه ماه بعد بود که ایشان در جمع برخی کارگزاران نظام اسلامى، در یک سخنرانی تاریخی «انقلاب اسلامى»، «نظام اسلامى»، «دولت اسلامى»، «کشور اسلامى» و «تشکیل تمدن اسلامى» را مراحل اساسی پنج گانۀ تحقق اهداف انقلاب اسلامى دانستند (۴).
برخی از دیدگاه های ایشان –به عنوان فصل الخطاب دانشوران و اندیشمندان اسلامی- در زمینه مدیریت اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب آمده است. بیانیه گام دوم به لحاظ سبک نگارشی و ادبی، با بهره گیري بی نظیر از مواردي نظیر غرورآفرینی و قدرت انگیزش بسیار قوي و جلب مشارکت همگانی براي دستیابی به اهداف مورد نظر، توانسته خود را هم ردیف اسناد راهبردي معتبر جهانی قرار دهد. از طرفی این بیانیه با برخورداري از ویژگیهاي اسناد راهبردي، به شکل جامعی مسائل، چالشها و موضوعات پیش روي انقلاب اسلامی و ارزش ها و آرمان هاي آن را به شکل موشکافانه ای مورد توجه قرار داده است.
سند راهبردي بیانیه گام دوم اسلامی را همچنین میتوان طلیعه چشم اندازسازي از گفتمان متعالی انقلاب اسلامی براي آینده انقلاب و کشور و همچنین سرآغاز عملی شدن آرمان هاي اصیل انقلاب و زمینه ساز امام عصر (عج)، پس از طی مراحلی همانند شکلگیري و تثبیت دانست.
مقام معظم رهبری بارها و بارها در مناسبتها و سخنرانی های متعدد از انقلاب اسلامی به عنوان شجره طیبه یاد کرده اند. ایشان در بیانیه گام دوم انقلاب به طور مبسوطی برخی از این فرضیه های انقلاب را برشمرده اند. «مردمی ترین انقلاب»، «عدم خیانت به آرمانها»، «صیانت از کرامت و اصالت شعارهایش»، «شکستن چارچوبها»، «داشتن دین و دنیا باهم»، «داشتن شعارهای جهانی، فطری و درخشان»، «همیشه زنده»، «مصمم و بااراده»، «منعطف»، «آماده تصحیح خطاهای خویش»، «عدم تجدیدپذیری»، «عدم انفعال»، «پویایی و عدم رکود و خاموشی»، «عدم تحجر»، «پایبندی به اصول»، «حساس به مرزبندی با رقیبان و دشمنان»، «میدان داری جوانان»، «متکی و وابسته به توانایی های داخلی و جوانان مومن و انقلابی»، «داشتن نسل جوان مومن و پرانگیزه»، «مقتدر و قدرتمند اما مهربان و پرگذشت»، «عدم ارتکاب به افراط و چپ روی ها»، «صلح طلبی و عدم جنگ افروزی»، «دفاع از کلیه مظلومان عالم و مستضعفان»، «صداقت و صراحت در کلام و رفتار»، «ایستاده در مقابل زورگویان، گردن کشان و مستکبرین عالم»، «جوانمردی و مروت اسلامی-انقلابی»، «اقتدار اسلامی» و «وارد کردن اراده ملی در مدیریت کشور»، «ترکیب جمهوریت و اسلامیت با محوریت احکام دین مبین اسلام» و «به کارگیری صحیح اصول مدیریت اسلامی» برخی از این ظرفیتهای انقلاب اسلامی در عصر حاضر هستند (۵).
در مسیر چهل سال دوم انقلاب یکی از اهداف متعالی و قله های مرتفع مورد تأکید امام خامنه ای (مد ظله العالی)، تحقق نظام پیشرفته اسلامی در پرتو مدیریت اسلامی است، نظامی که بتواند الگوی متعالی دیگر ملل و جوامع آزاده جهان باشد. این نظام و این آرمان در پرتو بکارگیری جوانان مومن، مجاهد، پرتلاش و برآمده از درسهای انقلاب است. در بیانیه گام دوم بارها به ظرفیت عظیم و ثروت بزرگ جمعیت جوانان انقلابی و تحصیلکرده به وضوح اشاره شده است و به اهمیت و ضرورت استفاده هرچه بیشتر از این نیرو و فرصت عظیم تاریخی تأکیدات زیادی شده است (۶).
نکته پایانی این است که مدیریت اسلامی واجد خصوصیات و ویژگی‌هایی است که می‌تواند در موفقیت سازمانها نقش اساسی ایفا نماید، این ویژگی‌ها در بطن دستورها، توصیه‌ها، نظرها و شیوه‌های به کارگرفته شده توسط پیشوایان دین حضور و وجود عینی داشته است، ولی برای استفاده از آن در سطوح سازمانی و کاربردی کردن آن‌ها در سازمانها، نیاز به کار پیشگامانه و دور از هراس و خود کم‌بینی صاحب‌نظران و عالمان مدیریت و تحقیق پژوهش مستمر در این جهت دارد که بیانیه گام دوم انقلاب که توسط رهبر فرزانه انقلاب صادر شده است مبنایی را فراهم مینماید تا پژو هشگران و مدیران سازمانها بر اساس آن به تحقق مدیریت اسلامی و تعالی جامعه اسلامی بپردازند.
امید است که با افزایش پژوهش‌های مرتبط با مدیریت اسلامی که بر مبنای بیانیه گام دوم انقلاب در مراکز علمی، پژوهشی و تحقیقاتی صورت میگیرد، شاهد بروز و شکوفایی قابلیت‌های مدیریت اسلامی که ریشه در مکتب حیات بخش اسلام دارد، باشیم.
در خاتمه، پیشنهاداتی کاربردی بدین شرح در راستای تحقق برخی از اهداف بیانیه گام دوم انقلاب در سازمانها ارائه می گردد:
۸٫و نهایتا اینکه پیشنهاد میگردد که دانشگاه ها، سازمانهای پژوهشی تصمیم ساز در این زمینه و همچنین مراکز تعلیم و تربیت، به منظور انطباق پذیری هرچه بیشتر با اندیشۀ ولایت فقیه مطلقه، اصول و نتایج علمی به دست آمده را به روشهای گوناگونِ (ترویج دست آوردهای علمی در این زمینه در پایگاه های علمی در بخش فضای مجازی، تهیّۀ بروشورها، برگزاری کارگاه های آموزشی و استفاده از پژوهشگران و اساتید مجرب و متعهد در این زمینه، هم اندیشی، کرسی های آزاد اندیشی و…) ترویج نموده و نهادینه سازند.
پی نوشتها:
(۱). بنگرید به: افجه‌ای، سیدعلی‌اکبر (۱۳۶۹)، مدیریت اسلامی، تهران: بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی؛ افجه، سیدعلی‌اکبر، نفی‌پورفر، ولی‌اله، جعفرپور، محمد (۱۳۹۳)، مطالعه تطبیقی شاخصهای عدالت توزیعی و رویه‌ای در سازمان از دیدگاه مدیریت اسلامی و مدیریت غربی، دوفصل‌نامه مدیریت اسلامی، سال بیست و دوم، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۳٫
(۲). بنگرید به: عسگریان، مصطفی (۱۳۷۰)، مدیریت اسلامی، تهران: جهاد دانشگاهی دانشگاه تربیت معلم.
(۳). بنگرید به: پورمند، عباس (۱۴۰۲)، مدیریت اسلامی در سازمانهای محلی، نکا: نشر مهربان نیکا.
(۴). بنگرید به: ابراهیمی کیاپی، هادی، بوذری نژاد، یحیی (۱۴۰۰)، نقش آیت الله در احیای تمدن اسلامی با تکیه بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، بصیرت و تربیت اسلامی، سال۱۸، شماره۵۶، بهار ۱۴۰۰، صص۹۱-۱۱۲٫
(۵). جهت مطالعه بیشتر در این زمینه بنگرید به: زیرکی، محمدرضا، رادمهر، محسن (۱۴۰۰)، شاخصه های نظام اسلامی فعال و پیش رو به عنوان پیش ران ایران به سمت تمدن نوین اسلامی بر اساس بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، اولین همایش ملی انقلاب اسلامی و افق تمدنی آینده، تهران، سوم اسفند ۱۴۰۰، صص۱۰-۵۲٫
(۶). برای مطالعه بیشتر در این زمینه بنگرید به: گارینه کشیشیان، سیرکی (۱۴۰۰)، الگوسازی نظام پیشرفته اسلامی بر اساس شاخصهای جوان گرایی در بیانیه گام دوم انقلاب، فصلنامه علمی جامعه شناسی سیاسی انقلاب اسلامی، دوره۲، شماره۳، پائیز ۱۴۰۰، صص۲۵-۵۲٫
این مطلب بدون برچسب می باشد.