نگاه مادرانه به زبان مادری

به گزارش آمال، بهشت زیر پای مادران است، پس شاید در بهشت هم به زبان مادرانمان با ما صحبت کنند، همان زبانی که سال‌ها لالایی‌اش آرامش شب‌هایمان و انگیزه روزهایمان بوده است، مهم نیست چه زبانیست مهم این است زبان مادریست و این زبان چنان در تار و پود وجودی هر انسانی نقش می‌بندد که جدا شدنی نیست حتی اگر آن انسان، تارزان و زبان مادری‌اش زبان گوریل‌ها باشد.

در فیلم تارزان می‌بینیم که نوزادی در حادثه‌ای، از والدینش جدا می‌شود و از قضای روزگار، ماده گوریلی او را می‌یابد؛ حس مادرانه گوریل به خوی وحشی‌گری‌اش پیروز می‌شود. نوزاد را در آغوش می‌گیرد و همانند دیگر بچه‌هایش، او را نیز بزرگ می‌کند و چنین می‌شود که نوزاد آدمیزاد، زبان مادری‌اش یعنی زبان گوریل‌ها(حیوانات) را می‌آموزد و بعدها در حمایت از حیوانات در برابر انسان‌ها از این زبان استفاده می‌کند.

دانشمندان زبان را سامانه‌ای ساختارمند برای برقراری ارتباط می‌دانند. در دنیای فعلی بیش از ۷هزار زبان وجود دارد؛ به تعبیری هزاران زبان ساخته شده تا ما انسان‌ها حرف همدیگر را بفهمیم حتی اگر ناشنوا، نابینا و یا قادر به صحبت کردن نباشیم.

زبان مادری در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد و میراث ناملموس هر کشور معرفی می‌شود. امروز، روز جهانی زبان مادری است؛ یونسکو در سال۱۹۹۹ با هدف کمک به تنوع زبانی و اهمیت حفظ ارزش‌های فرهنگی هر کشور ۲۱ فوریه (امروز) را به این عنوان نامگذاری کرده است.

محققان معتقدند هر ۱۴روز یک‌بار، یک زبان در جهان می‌میرد. براساس آمارهای رسمی سازمان یونسکو، بیش از ۵۰درصد از ۷هزار و ۱۰۰ زبان شناخته شده دنیا در آستانه‌ نابودی هستند؛ در ایران نیز ۷۶زبان زنده وجود دارد که به گفته کارشناسان حدود نیمی از آنها در معرض نابودی هستند.

تنوع زبانی در خوزستان

در استان خوزستان قومیت‌های مختلف، زبان‌های خاص خود را دارند که البته بعضی از آن‌ها در دسته لهجه و گویش قرار می‌گیرند. در این استان همانند سایر استان‌های کشور در کنار زبان فارسی که زبان اداری و رسمی است، هر قوم نیز به زبان محلی و مادری خود سخن می‌گوید.

شهرنشینان شهرهای مختلف استان خوزستان به لهجه‌های مخصوص محلی از جمله دزفولی، شوشتری، بهبهانی، آبادانی و خرمشهری که نوعی از زبان فارسی است، صحبت می‌کنند؛ لرها بخشی از ترکیب جمعیتی استان خوزستان به شمار می‌روند و به گویش مخصوص لری که نوعی از زبان پهلوی قدیم است، صحبت می‌کنند و عرب‌های خوزستان نیز در سراسر استان به زبان عربی تکلم می‌کنند که غالباً به عربی محاوره‌ای عراق نزدیک است؛ حضور ترک‌های قشقایی و کرد‌ها در خوزستان، سپهر زبانی این استان را ستاره‌ باران کرده است.

همچنین اقلیت‌های مذهبی از جمله صابئین، ارامنه، زرتشتیان، آشوریان و کلدانیان که هر کدام زبان خاص خود را دارند، خوزستان را به دنیایی پر از رمز و راز از زبان و دستورات آن تبدیل کرده که سوژه پژوهش‌های دانشجویان زیادی شده است.

اما مهاجرت روستاییان به شهر به ویژه بعد از جنگ ایران و عراق و همچنین تمایل روستانشینان به شهرنشینی به دلیل پیشرفت تکنولوژی و دسترسی بهتر و راحت‌تر به ملزومات زندگی فعلی سبب شده زبان‌ها تحت تاثیر زبان معیار قرار گیرند و همین امر بعضی از گویش‌ها و لهجه‌ها را به وادی فراموشی کشانده‌ است.

نقش میراث فرهنگی در پاسداری از زبان مادری

زبان مادری اگر با چاشنی لهجه‌ها و گویش‌ها آمیخته شده باشد شیرین و دلچسب‌تر می‌شود. میراث فرهنگی برای جلوگیری از فراموشی این شیرینی دلچسب با برگزاری برنامه‌های مختلف و متنوع از جمله همایش‌ها و جشنواره‌هایی در راستای حفظ زبان مادری به عنوان یک میراث ناملموس هم می‌تواند کودکان را به فراگیریِ زبان مادری تشویق و هم والدین را به پاسداری از زبان مادری ترغیب کند.

همچنین همکاری و همراهی میراث فرهنگی با کارگردانان، هنرمندان و مستندسازان بنام کشور برای تولید اثرهای فاخری چون «باشو غریبه‌ای کوچک» می‌تواند به اهمیت جایگاه زبان مادری بیافزاید.

زبان مادری، «باشو غریبه‌ای کوچک» است که باید آن را با مهر مادری نگهداری کرد و به آن نگاه مادرانه داشت چرا که شاید در بهشت به زبان مادری با ما صحبت کنند.

فاطمه طاهری

انتهای پیام/