نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
در این روزها که بحران شیوع ویروس کرونا، جامعه جهانی را فرا گرفته، شایعات و اخبار ضد و نقیض نیز به اوج خود رسیده است؛ در این گزارش به ریشه یابی این موضوع می‌پردازیم.
به گزارش آمال، حدود سه هفته گذشته بود که ویروس کرونا همه توجه‌ها را سمت ووهان چین جلب کرد، از شبکه‌های خبری جهانی و محلی گرفته تا شبکه‌های اجتماعی، و هرکس در ایران اخبار ویروس کرونا و قرنطینه کردن شهرهای چینی را دنبال می کرد ترس وجودش را می گرفت که مبادا این ویروس سراغ کشور ما بیاید.
و این تصاویر زمانی ترس‌برانگیز و ناراحت‌کننده بود که اعلام شد کرونا ویروس واگیردار است و هنوز هیچ درمان و واکسنی برای آن پیدا نشده است و هزاران نفر را در چین به کام مرگ می‌کشاند.
این وضعیت من را یاد چهار سال گذشته و زمانی که ویروس ابولا در آفریقا شایع شد، انداخت، زمانی که همه مردم با دیدن تصاویر پزشکان و پرستاران با لباسهای کاملا پوشیده و نحوه دفن آن بیماران دچار هراس و ترس شدند. اما کرونا ویروس به مراتب شدیدتر از دیگر ویروس‌ها در جهان هراس و دلهره ایجاد کرده است.
و خبرها همه به سمت آمار مبتلایان و کشته‌شدگان همچنین نحوه پیشگیری رفت تا آنجایی که وقتی که شبکه های اجتماعی را باز کنیم با اخبار متعددی درباره این ویروس مواجه می‌شویم که برخی راست هستند و برخی دروغ!
انواع مختلف اخبار در شبکه‌های مجازی و خبرگزاری‌ها و سایت‌ها با تیتر کرونا بالا رفت و مردم با خودمراقبتی‌ها و خودقرنطینگی‌های خود در خانه اخبار ویروس کرونا را برحسب ذائقه خود از طریق فضای مجازی و رسانه ملی دنبال می کنند اما قطعا” در این گیرودار نقش فضای مجازی بیش از پیش پررنگ و
بازار شایعه بسیار داغ شد، تا آنجایی که روزانه مخاطب با حجم بزرگی از تصاویر و خبرهای کرونایی مواجه می شد که صحت آنها تایید یا تکذیب نمی‌شود.
به طور حتم این شایعات تنها به استرس و اضطراب عمومی دامن می‌زنند و باعث ایجاد فضایی تنش‌زا و پر از اضطراب می‌شوند. این موضوع به حدی پیش رفته است که حتی افراد سودجو به قصد تعطیلی بازار تره‌بار و اقلام مورد نیاز و ضروری شهروندان اهوازی، دست به انتشار اخباری درخصوص تعطیلی بازار تره‌بار مرکزی اهواز زدند. که درست چند ساعت بعد این خبر تکذیب شد.
این تنها یکی از ده‌ها شایعات منتشر شده در این روزها است که به قیمت ایجاد تنش و هرج و مرج در اجتماع و جامعه رخ می‌دهد و هیچگاه معلوم نیست که چه کسانی این شایعات را می‌سازند و چرا و به چه دلیل موجب نگرانی در سطح عمومی می‌شوند؟ آن هم در وضعیتی که مردم در این شرایط حساس به وجود آمده از کروناویروس به اخباری بیشتر توجه می‌کنند و واکنش نشان می‌دهند.
سجاد بهمنی استاد گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز در این رابطه در گفت‌وگو با آمال، با تاکید بر اینکه منشأ شایعه‌سازی فقدان سواد رسانه‌ای است، اظهار کرد: یکی از دلایل شایعه‌سازی نبود آموزش است، از منظر جامعه‌شناسی ارتباطات فقدان آموزش صحیح در جامعه در مقوله رشد شهروندی سبب میشود که ما نتوانیم شهروند با کیفیت پرورش دهیم.
وی در توضیح شهروند با کیفیت گفت: شهروند باکیفیت شهروندی است که به شیوه زیست و توانمندی‌های وجودی که دارد، یک انسان امروزی با ویژگی مسولانه و اخلاقی در جامعه شهری است، شهری که دائما در حال رشد و تغییر است”
این استاد گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: سواد رسانه‌ای جامعه امروز ضعیف است و جامعه به دلیل کمبود سواد رسانه‌ای شهروند با کیفیت ندارد که نیاز است آموزش صحیح را با استفاده از رسانه‌های اجتماعی آموزش دهیم.
بهمنی بیان کرد: به طور کلی اگر سواد رسانه‌ای در جامعه ما ضعیف باشد و نتوانسته باشیم متعاقب آن شهروند با کیفیت که شیوه زیستی داشته باشد، پرورش دهیم آنوقت میشود مجموع جامعه را از شهروندانی ببینیم که اثرگذاری و اثرپذیری نامناسب داشته باشد.”
وی با طرح این سوال مبنی بر ابنکه چرا می‌گویم اثرپذیری و اثرگذاری نامناسب، عنوان کرد: زیرا ما در جامعه ای زندگی می کنیم که تا یکی دو دهه قبل بزرگترین دغدغه‌اش این بود که این جامعه کتاب کم می خواند یا ورودی دانشش کم است اما الان وضع فرق می‌کند و آن جامعه‌ای که آن چالش تاریخی را داشته، تبدیل به یک جامعه نویسا و خوانا در فضای مجازی شده است و با همه‌گیر شدن فضای مجازی امروز هر کسی رسانه خود را دارد. ”
بهمنی با اشاره به آسیب‌های ناشی از به وجود آمدن فضای مجازی بدون آموزش مناسب و صحیح در استفاده از این فضاها، گفت: با همه گیر شدن فضای مجازی، هرکسی الان رسانه خود را دارد و برای نویسا بودن و انتقال پیام خود و خونا بودن و گرفتن پیام از آدم های دیگر در چنین فضایی فرصت دارند اما در گذشته بیشتر افراد جامعه این فرصت را نداشتند،
وی افزود: اما اکنون رسانه دارند و خوانا و یا نویسا شدند و در طول روز ممکن است ۹۰ درصد بخوانند و ده درصد بنویسند.
بهمنی بیان کرد: اکنون که سواد رسانه‌ای به دلیل آموزش ندادن ضعیف است و سواد رسانه‌ای عقب‌تر است، طبیعتا جامعه امروزه در این عصر انفجار اطلاعات که به شکل گسترده‌ای دارد مطلب منتشر می کند و شاید بیش از نیاز واقعی ما است، از آسیب های مترتب در بحث وجود شبکه های اجتماعی یا فراگیر شدن رسانه رنج می‌برد.”
وی دومین منشأ شایعه‌سازی را در جامعه بستر مناسب آن یعنی فضای مجازی عنوان کرد، و افزود: علاوه بر اینکه جامعه تغییرات فیزیکی و کالبدی به خود دیده است، جامعه امروز رسانه ای شده است و شاید رسانه که امروز دارد تاثیر میگذارد در گذشته آنقدر موثر و جدی نبوده است.
بهمنی گفت: امروزه هرکسی رسانه خود را دار د و شهرها رسانه ای شده اند و در شهرهای چند فرهنگی که ممکن است زمینه عدم درک متقابل فراهم بشود و موجب ساخته شدن جوکها و در شهرهای که تنوع قومی و فرهنگی دارند به نظر می‌رسد که شایعه‌ها بستر خیلی بیشتری و مهیاتری برای ایجاد و تولید داشته باشند. زیرا شهرها چند فرهنگی و قومی هستند و به این خاطر اطلاعات به سرعت منتشر می‌شوند.
وی با بیان اینکه در گذشته تنها نقدی که به شایعه می‌شد این بود که یک شایعه اتفاق افتاد و یک واقعیت را مخدوش کرد یا چنگ به صورت واقعیت انداخت و نهایت نارحتی ما از شایعات این بودند، گفت: اما امروز بعضی از شایعه ها سلامت روان جامعه را به مخاطره می‌اندازد، به ویژه در شرایطی که یک جامعه از نظر یک اپیدمی یا یک موضوع دیگری نقطه آستانه تحملش جابه جا شده است و جامعه آسیب پذیر تر شده است.
بهمنی افزود: شایعه می‌توانند ضربات جبران ناپذیری را به جامعه بزند و جمع کردن و پاسخگویی مستند و مستدل به آنها با هزینه‌های مالی و هزینه‌های زیادی رقم بخورد.”
وی یکی از بهترین راهکارها در زمینه رفع و برطرف کردن تاثیرات شایعه را بالا بردن سواد رسانه‌ای برشمرد و گفت: ما بهتر است در زمینه بد بودن و منفی بودن شایعه کار نکنیم در عوض باید سواد رسانه‌ای را بالا ببریم و اندازه مقاومت یا بر روی تحمل جامعه در برخورد با شایعه‌ها کار کنیم و آن را نسخه تجویزی بدانیم.
بهمنی افزود: زیرا سواد رسانه‌ای یک شعور عملی است که در شیوه زندگی آدم ها تبلور می‌کند و یک نوع قابلیت و ظرفیتی است که مردم اگر از آن برخوردار بشوند، می‌توانند یک بینش و تفکری داشته باشند و نه صرفا یک مهارت باشد بلکه بالاتر از مهارت است که بتوانند سره را از ناسره تشخیص بدهند و و آدم هایمان را از نظر ذهنی تحلیلی به نحوی خلاق و مولد بار بیاوریم که در برابر اخبار و اطلاعات هشیار باشند. ”
وی آبشخور تولید شایعه را متنوع خواند و گفت: به نظر من اکنون که در بحث کرونا همه ناراحت هستیم و نگران اما این موقعیت یک فرصت مناسب برای تامل در برخی از ویژگی‌های فرهنگیمان پدید آورده است برای مثال انسان جامعه ایرانی تا به حال با خیلی از مقوله‌ها شوخی می‌کرده و خیلی از موضوعات را برای لذت به مثابه نشان دادن خلاقیت و توان تولید طنز به کار می‌گرفته است اما موارد متعددی از جمله بحث سیاسی و امنیتی، تولید محتوای طنز، خلاقیت و موارد مختلف دیگر را برای ساختن شایعات می‌توان برشمرد”
بهمنی عنوان کرد: به دور از مقوله سیاسی و امنیتی و تنها در بحث های اجتماعی جامعه، می تواند تلنگر خوبی بخورد که شوخی کردن و شایعه درست کردن با مقولات جدی چقدر میتواند در واقع سلامت روان جامعه را برهم بریزد و حتی خود کسی که شایعه را ساخته هم از این امر ضرر ببیند.”
وی کروناویروس را عاملی برای ایجاد زمینه گفت‌وگوهای جهانی در خصوص سلامت و بهداشت عنوان کرد، گفت: اکنون با وجود آمدن ویروس کرونا مقوله بهداشت فردی خیلی ارتقا پیدا کرده است و این به عنوان متغیرهای جدی زندگی امروز مردم جهان و نه فقط ایران مورد توجه قرار گرفته و میتواند ارتقا سطح سلامت و بهداشت جامعه را بعد از این داشته باشد اما متاسفانه شایعات می‌توانند این شکوفایی از دل بحران را بگیرند و تاثیرات منفی و مخربی در هم بستگی اجتماعی و اعتمادی نهادی و اعتماد و هم بستگی بین دولت و ملت بگذارند.”
به گزارش آمال، اکنون در شرایط بحرانی ناشی از ویروس کرونا بسیاری از مخاطبین شبکه‌های اجتماعی تا حدودی با اخبار شایعه و اخبار صحیح آشنا شدند و می‌دانند چه اخباری را باور کنند و به آنها اهمیت دهند و به چه اخباری توجه نکنند.
پاسخگویی و تصدیق و تکذیب کردن برخی از شایعات در فضای مجازی، آن هم شایعاتی که در ابعاد گسترده رخ می‌دهند، به خصوص در فضایی که جامعه به دلیل یک بحران، حساس و تاثیرپذیر است هزینه‌های زیادی دارد.
گزارش: زینب نیسی نژاد
انتهای پیام/
این مطلب بدون برچسب می باشد.