چرا مالچ‌ نفتی، نابودگر محیط زیست است؟

امیرحسین لقمان، .مالچ نفتى عنصرى بيگانه براى طبيعت است. اين روش نادرست از زمان حكومت پهلوی تاكنون ادامه داشته است. خاكپوش (مالچ )نفتى مانع كاركرد طبيعى نظم اكولوژيك شن‌زارها مى‌گردد

بر مبناى طرح تحقيقاتى اینجانب تحت عنوان “تثبيت شن‌هاى روان با و بدون استفاده از مالچ نفتى. ١٣٧٠- ١٣٧٤. امير حسين لقمان” که در بيابان‌هاى مسيله، خاور ارگ كاشان – شن‌زارهاى موسوم به سيازگه، چاله انبار، چاه ويشه –  اجرا شد، نتايج زیر بدست آمد:

مالچ نفتى به رطوبتى كه قبل از پاشش در شن‌زار وجود داشته اجازه تبخير نمى‌دهد، اما از نفوذ بارش‌ها به شن‌زار جلوگيرى مي‌كند و باران بصورت رواناب از سطوح قير پاشى شده روانه چاله ريگ‌ها گرديده و با تابش افتاب تبخير و از دسترس گياهان خارج مي‌شود. دوستان مالچ‌پاش تاكيد دارند كه مالچ نفتى از تبخير رطوبت شن‌زار جلوگيرى و باران را به داخل شن‌زار نفوذ مي‌دهد.

اما آنها باید به اين سوال كليدى پاسخ دهند: لايه‌اى كه رطوبت زيرين را اجازه تبخير نمى‌دهد چگونه بارش را اجازه نفوذ مي‌دهد؟ پژوهش اشاره شده نشان داد كه مالچ نفتى اجازه رشد به گياهان يكساله – كه از منابع غنى در راستاى تثبيت خاك و تغذيه دام وحيات وحش است – نمى‌دهد.

 مالچ نفتی در شن‌زارها  باعث خسران براى زيستمندان كوير  ميگردد. پرندگان از جمله هوبره ها، كبك‌ها، تيهوها، سارها، كبوتران چاهى براى تغذيه روى تپه‌هاى شنى مالچ پاشى شده می‌نشينند و پاها و بال آنها در قير گير كرده و پرنده از بين مي‌رود. همچنین مارمولك‌ها، سوسك‌ها، عقرب، مار، آگاما(سقنقور)خرگوش، روباه و …  همه خاموش مي‌شوند.

 بلوك‌هاى مالچ‌پاشى شده به گونه‌اى كه تصاوير پيوست اين نوشتار نشان مي‌دهد، تاثير معنى‌دار در استقرار و سبزشدن قلمه‌ها و بذور نداشته است. گونه‌هاى كاشت شده در بلوك‌هاى با مالچ وبدون مالچ شامل ارتع Calligonum. arborescence.  كلبيت Cyprus. conglomeratus.  نسى. Stipa  grostis. Plumosa. بوده و ارتع با قلمه و كلبيت ونسى از طريق بذركارى كاشته شدند.

 مالچ نفتى در اتحاد جماهير شوروى سابق در صحراى قره‌قوم استفاده مي‌شد. موسسه اگروفيزيك سن پيترزبورگ در مركز Repetek قره‌قوم در مورد اثرات مالچ‌پاشى بررسي‌هايى انجام و نتايج در مجلات علمى ان زمان مسكو به چاپ رسيد. موسسه مذكور پس از بررسى نتايج زیر را اعلام کرد:

لايه مالچ‌پاشى شده ناتراوا بوده واز نفوذ باران جلوگيرى مي‌کند. همچنین در اثر تابش افتاب گازى سمى به نام #تيرول متصاعد و به هوا مي‌فرستد و باعث تنگى نفس ساكنين منطقه ميگردد و بر اين اساس ابتدا پاشش مالچ نفتى از صورت يكپارچه به نوارى و در نهايت ممنوع اعلام گرديد.

 در زمان حاضر در كشور ما در هر متر مربع يك ليتر مالچ نفتى پاشيده مي‌شود و هزينه هر هكتار  ٣٥-٤٠ميليون تومان است. با توجه به نتايج پژوهش‌هاى اشاره شده، لازم است اين هزينه سرسام‌آور به مسير توليد گونه‌هاى متنوع مقاوم به خشگى ولحاظ کردن ابتكار عمل و مديريت پايدار در اقليم ناسازگار هدايت شود. احياء بيولوژيك شن‌زارها قانونمندى ويژه خود را دارد و در اجراى برنامه سه نكته كليدى لازم است رعايت گردد:

ساختار تپه‌هاى شنى

زمان مناسب كاشت

انتخاب گونه‌هاى گياهى سازگار و بومى

منظورم از ساختار تپه‌هاى شنى، موقعيت كوچه‌ريگ‌ها وچاله‌ريگ‌هاست. كاشت در بستر مواضع ذكر شده فارغ از عمليات مالچ‌پاشى و هر نوع تثبيت مكانيكى كار را به سامان مي‌رساند.

سخن پایانی: آنچه اكنون در عرصه تپه‌هاى شنى انجام مي‌شود چه از نظر تنوع وانتخاب گونه گياهى و چه پاشش مالچ نفتى، متاسفانه منعكس‌كننده نظريه‌هاى قانونمند عالمان کشور در حوزه محیط‌زیست نیست و اين نكته الزام‌اور است كه در رهگذر تثبيت شن‌هاى روان وتثبيت ريزگردها  به جنبه‌هاى محيط‌زیستی، اجتماعى،انسانى و حيات‌وحش، آنهم با هدف تامين معاش بيابان نشينان عنايت گردد و از حركات دلهره‌اور، پاشش مالچ نفتى كه منجر به از هم پاشيدگى اكوسيستم و تشويش و نگرانى دلسوزان محيط زيست مي‌‌گردد، اجتناب شود.

انتهای پیام/